زیبای خفته در فضا! کشف غیرمنتظره جیمز وب که دانشمندان را شوکه کرد

تلسکوپ جیمز وب یک زیبای خفته در فضا پیدا کرده است. این کشف غیرمنتظره می‌تواند درک ما از تکامل کهکشان‌های اولیه را برای همیشه تغییر دهد.

ستاره‌شناسان با استفاده از داده‌های تلسکوپ فضایی جیمز وب بیش از ده کهکشان خفته را کشف کرده‌اند که در همان یک میلیارد سال نخست پس از بیگ بنگ، فرایند ستاره‌سازی خود را متوقف کرده بودند. این یافته شگفت‌انگیز فاز جدیدی از زندگی کهکشان‌های اولیه را روشن می‌کند و می‌تواند سرنخ‌های مهمی درباره چگونگی تکامل آن‌ها ارائه دهد.

دانشمندان انتظار نداشتند در جهان اولیه با چنین پدیده‌ای روبرو شوند. تصور می‌شد کهکشان‌های جوان باید در آن دوران به‌شدت مشغول ساختن ستاره‌های جدید باشند. اما این کشف نشان می‌دهد کهکشان‌ها حتی در ابتدای عالم نیز می‌توانستند به یک خواب کیهانی موقت فرو بروند. این پدیده که به آن کهکشان خاموش یا خفته می‌گویند، درک ما را از رشد کهکشان‌ها به چالش می‌کشد.

چرا کهکشان‌ها به خواب می‌روند؟

دلایل مختلفی برای توقف ستاره‌سازی در یک کهکشان وجود دارد. یکی از دلایل اصلی حضور سیاه‌چاله‌های کلان‌جرم در مرکز آن‌هاست. این غول‌های کیهانی با تابش شدید خود، گاز سرد را که ماده اولیه ستاره‌سازی است گرم و پراکنده می‌کنند. همچنین کهکشان‌های همسایه بزرگ‌تر می‌توانند این گاز سرد را بدزدند یا آن را گرم کنند که هر دو به توقف تولد ستاره‌ها منجر می‌شود.

دلیل دیگر، بازخورد ستاره‌ای است. در این فرایند، گاز موجود در کهکشان به دلیل فعالیت‌های ستاره‌ای مانند انفجار ابرنواخترها یا بادهای ستاره‌ای شدید گرم و به بیرون رانده می‌شود. در نتیجه کهکشان وارد یک دوره آرامش موقت می‌شود. این دوره معمولا یک فاز گذراست و پس از میلیون‌ها سال، گاز رانده‌شده دوباره به کهکشان بازمی‌گردد و فرایند ستاره‌سازی از سر گرفته می‌شود.

کشف یک زیبای خفته در فضا با تلسکوپ جیمز وب

اگرچه فاز خفتگی در کهکشان‌های نزدیک به ما رایج است اما ستاره‌شناسان پیش از این تنها چهار کهکشان خفته را در جهان اولیه شناسایی کرده بودند. مشاهدات محدود قبلی برای درک کامل این پدیده کافی نبود. حالا اما تیم بین‌المللی از ستاره‌شناسان با استفاده از داده‌های حساس طیف‌سنجی جیمز وب، ۱۴ کهکشان خفته با طیف وسیعی از جرم‌ها را در جهان اولیه کشف کرده‌اند.

• جشن سه سالگی تلسکوپ جیمز وب وب با نمایی خیره‌کننده از سحابی پنجه گربه
• در این سیاره عجیب به جای باران، شن می‌بارد!
• رکوردشکنی جیمز وب با ثبت بزرگترین نقشه کیهان؛ اسرار 13 میلیارد ساله فاش شد
• تلسکوپ جیمز وب، سردترین سیاره فراخورشیدی را کشف کرد
• کشف شوکه‌کننده جیمز وب: نشانه‌های حیات در سیاره‌ای با فاصله ۱۲۴ سال نوری از زمین

آلبا کوولو پاز، دانشجوی دکترا در دانشگاه ژنو و نویسنده اصلی این پژوهش می‌گوید اولین کشف یک کهکشان خفته در جهان اولیه بسیار تکان‌دهنده بود. آن کهکشان قبلا با تلسکوپ هابل رصد شده بود اما تا قبل از جیمز وب نمی‌دانستیم که خفته است. تلسکوپ هابل قادر به تشخیص جزئیات طیف‌نوری لازم برای تایید این موضوع نبود. این کشف جدید نشان می‌دهد پدیده زیبای خفته در فضا بسیار رایج‌تر از چیزی است که فکر می‌کردیم.

آینده پژوهش‌ها و رازهای برملا نشده

این ۱۴ کهکشان بین ۱۰ تا ۲۵ میلیون سال پیش از زمانی که ما آن‌ها را رصد کردیم، ستاره‌سازی را متوقف کرده بودند. این بازه زمانی نسبتا کوتاه نشان می‌دهد که بازخورد ستاره‌ای احتمالا عامل اصلی خاموشی آن‌ها بوده است. این یعنی کهکشان‌ها ممکن است در آینده دوباره بیدار شوند و کارخانه ستاره‌سازی خود را مجددا راه‌اندازی کنند. با این حال هنوز عدم قطعیت‌هایی وجود دارد.

پاز توضیح می‌دهد که ما نمی‌توانیم با اطمینان این موضوع را تایید کنیم چون نمی‌دانیم آن‌ها چقدر خفته باقی می‌مانند. اگر این کهکشان‌ها برای ۵۰ میلیون سال دیگر خفته بمانند، یعنی دلیل خاموشی آن‌ها چیز دیگری بوده است. برنامه آینده جیمز وب با نام زیباهای خفته (Sleeping Beauties) به کشف کهکشان‌های خفته بیشتری در جهان اولیه اختصاص خواهد یافت. این برنامه به ستاره‌شناسان کمک می‌کند تا بفهمند یک کهکشان چه مدت در این فاز آرام باقی می‌ماند. به گفته پاز، هنوز ناشناخته‌های زیادی برای ما وجود دارد اما یک قدم به کشف این راز نزدیک‌تر شده‌ایم.