۱۰ اشتباه فاجعه‌بار نظامی؛ چگونه «آتش خودی» تاریخ جنگ را تغییر داد؟

اشتباهات فاجعه‌بار در میدان نبرد، همواره بخشی تلخ از تاریخ جنگ بوده‌اند و آتش خودی یکی از مهلک‌ترین انواع آن است. این حوادث جان سربازان را می‌گیرد و مسیر نبردها را تغییر می‌دهد.

با وجود پیشرفت‌های فناوری و سامانه‌های شناسایی دوست از دشمن، همچنان خطای انسانی و شرایط نامساعد جنگی منجر به اشتباهات نظامی دلخراش می‌شوند. این مقاله ۱۰ نمونه از عجیب‌ترین و مرگبارترین حوادث آتش خودی در طول تاریخ نظامی را بررسی می‌کند.

۱۰. نبرد جرمن‌تاون – جنگ انقلاب آمریکا

نبرد جرمن‌تاون در ۴ اکتبر ۱۷۷۷ و در بحبوحه جنگ انقلاب آمریکا روی داد. جورج واشینگتن در میان مه غلیظ، دست به یک حمله غافلگیرانه زد. اما دو واحد از نیروهای آمریکایی، ژنرال آنتونی وین و ژنرال آدام استفن، به اشتباه به روی یکدیگر آتش گشودند. این آتش خودی منجر به وحشت، توقف حمله و حدود ۱۰۰۰ تلفات آمریکایی شد و شکست را رقم زد.

۹. عملیات وایکینگر – جنگ جهانی دوم

عملیات وایکینگر در سال ۱۹۴۰ و در جنگ جهانی دوم، مأموریت نیروی دریایی آلمان برای نابودی شناورهای بریتانیایی بود. بمب‌افکن‌های آلمانی که از حضور ناوشکن‌های خودی بی‌اطلاع بودند، به اشتباه آنها را بریتانیایی فرض کرده و بمبارانشان کردند. این حادثه به غرق شدن ناوشکن Leberecht Maass و ناپدید شدن Max Schultz منجر شد و ۵۷۸ ملوان آلمانی جان باختند. برلین در نهایت پذیرفت که این تلفات ناشی از آتش خودی لوفت‌وافه بود.

۸. عملیات کبرا – جنگ جهانی دوم

عملیات کبرا، یک عملیات بمباران گسترده متفقین در ۲۵ ژوئیه ۱۹۴۴ طی نبرد نورماندی بود که هدفش شکستن خطوط دفاعی آلمان بود. بمب‌افکن‌های سنگین از جهت اشتباهی نزدیک شدند و بمب‌ها به روی نیروهای آمریکایی سقوط کردند. در این حادثه آتش خودی، بیش از ۱۰۰ سرباز آمریکایی، از جمله ژنرال لزلی جی. مک‌نیر، کشته و نزدیک به ۵۰۰ نفر زخمی شدند. با وجود این فاجعه، عملیات موفقیت‌آمیز بود.

۷. پَت تیلمن – جنگ افغانستان

پت تیلمن، بازیکن سابق NFL که پس از ۱۱ سپتامبر به ارتش آمریکا پیوست، در سال ۲۰۰۴ در افغانستان کشته شد. گزارش‌های اولیه مرگ او را در نبرد با دشمن اعلام کردند. اما تحقیقات بعدی نشان داد که وی در یک درگیری آشفته، هدف آتش خودی سربازان خودی قرار گرفته است. با وجود ابهاماتی درباره دلیل مرگ و جنجال‌های بعدی، این حادثه به‌عنوان یکی از مورد بحث‌ترین موارد آتش خودی در تاریخ آمریکا باقی مانده است.

• بهترین فیلم های جنگ ویتنام که باید تماشا کنید
• افشاگری تکان‌دهنده از جنگ بوسنی؛ توریست‌های قاتل برای کشتن مردم به خط مقدم می‌رفتند!

۶. نبرد بارکینگ کریک – جنگ جهانی دوم

در ۶ سپتامبر ۱۹۳۹، تنها سه روز پس از آغاز جنگ جهانی دوم، رادار بریتانیا هواپیماهای ناشناس را شناسایی کرد. نیروی هوایی سلطنتی (RAF) تصور کرد که این هواپیماها دشمن هستند، اما آنها در واقع هواپیماهای هاریکن خودی بودند که از گشت‌زنی بازمی‌گشتند. در پی این سوءتفاهم راداری، اسپیت‌فایرهای بریتانیایی به هاریکن‌ها حمله کردند. خلبان مونتاگ هالتون-هاروپ در این حادثه آتش خودی کشته شد و این واقعه توسعه سیستم‌های شناسایی دوست از دشمن (IFF) را تسریع کرد.

۵. حادثه سقوط بلک‌هاوک – جنگ خلیج فارس

در ۱۴ آوریل ۱۹۹۴، دو هلیکوپتر بلک‌هاوک ارتش آمریکا در شمال عراق، به اشتباه توسط جنگنده‌های F-15C نیروی هوایی آمریکا، به‌عنوان هلیکوپترهای مهاجم عراقی شناسایی شدند. نقص در سیستم‌های شناسایی (IFF) و خطای کنترل‌کننده‌های AWACS، منجر به شلیک موشک و نابودی هر دو هلیکوپتر شد. در این فاجعه آتش خودی، تمام ۲۶ سرنشین شامل افسران متفقین و کارکنان بشردوستانه کشته شدند.

۴. نبرد کاران‌شبش – جنگ اتریش و ترکیه

نبرد کاران‌شبش در سال ۱۷۸۸ و طی جنگ اتریش و ترکیه، از عجیب‌ترین حوادث نظامی است. گفته می‌شود نیروهای ارتش چندملیتی اتریش، شب هنگام و در پی درگیری بر سر نوشیدنی و سوءتفاهم‌های زبانی، به اشتباه به روی یکدیگر آتش گشودند. این حادثه به درگیری تمام‌عیار داخلی ارتش تبدیل شد و افسانه‌ها حاکی از کشته شدن حدود ۱۰,۰۰۰ سرباز اتریشی بدون حضور هیچ دشمنی است. هرچند صحت جزئیات مورد تردید است، اما نمادی از آتش خودی فاجعه‌بار باقی مانده است.

۳. رزمایش تایگر – جنگ جهانی دوم

رزمایش تایگر در ۲۸ آوریل ۱۹۴۴، تمرینی تمام‌عیار برای پیاده‌سازی روز «دی» در سواحل انگلستان بود که با مهمات جنگی و واقع‌گرایانه انجام شد. اما قایق‌های اژدرافکن آلمانی (E-boats) کاروان کشتی‌های آموزشی را رهگیری و به آنها حمله کردند. در این حادثه، دو کشتی حمل نیرو غرق و حدود ۷۴۹ سرباز آمریکایی کشته شدند. آمریکا دهه‌ها جزئیات را پنهان کرد و این یکی از مرگبارترین تلفات آتش خودی در تمرینات نظامی جنگ جهانی دوم محسوب می‌شود.

۲. حادثه مزرعه تارناک – جنگ افغانستان

در ۱۷ آوریل ۲۰۰۲، سربازان کانادایی در نزدیکی قندهار افغانستان، در حال رزمایش شبانه با آتش خودی (تیراندازی تمرینی) بودند. اما خلبان یک جنگنده F-16 آمریکایی، صدای شلیک‌ها را حمله‌ی دشمن تلقی کرد و یک بمب ۵۰۰ پوندی روی منطقه آموزشی انداخت. در این حادثه چهار سرباز کانادایی کشته و هشت نفر زخمی شدند. این واقعه به بهبود پروتکل‌های ارتباطی میان نیروهای ائتلاف کمک کرد.

۱. حادثه ناو یواس‌اس لیبرتی – جنگ شش‌روزه

در ۸ ژوئن ۱۹۶۷، طی جنگ شش‌روزه، کشتی اطلاعاتی آمریکایی USS Liberty در آب‌های بین‌المللی سواحل سینا توسط جنگنده‌ها و قایق‌های اژدرافکن اسرائیلی مورد حمله قرار گرفت. این حمله بیش از یک ساعت طول کشید و به کشته شدن ۳۴ خدمه آمریکایی و زخمی شدن ۱۷۱ نفر انجامید. اسرائیل ادعا کرد که این یک آتش خودی ناشی از اشتباه در شناسایی بوده و کشتی را مصری تصور کرده‌اند. هرچند آمریکا این توضیح را علنی پذیرفت، اما این حادثه تا به امروز یکی از جنجالی‌ترین موارد آتش خودی در تاریخ نظامی باقی مانده است.