آشنایی با موشک عظیم «نیو گلن» جف بزوس؛ بازیگر نوظهور محموله‌های سنگین فضایی

«نیو گلن» موشک مداری سنگین شرکت بلو اوریجین است که شامل یک راکت دو مرحله‌ای با بوستر بازیافت‌پذیر می‌شود و هدفش رقابت در بازار پرتاب‌های سنگین و پشتیبانی از مأموریت‌های علمی و تجاری بلندپروازانه به ژرفای فضاست.

‌ برای دیدن خلاصه این مقاله با هوش مصنوعی کلیک کنید!

موشک «نیو گلن» (New Glenn) را می‌توان نمادی از جاه‌طلبی‌های «جف بزوس» (Jeff Bezos) و شرکت فضایی او، «بلو اوریجین» (Blue Origin) برای دگرگون‌سازی دسترسی به فضا دانست. این موشک سنگین، با قطر 7 متر و طراحی دو مرحله‌ای با قابلیت استفاده‌ی مجدد، با بهره‌گیری از هفت موتور پیشرفته‌ی BE-4 که با سوخت متان مایع و اکسیژن مایع کار می‌کنند، برای حمل محموله‌های سنگین به مدار زمین ضمن کاهش هزینه‌های پرتاب، طراحی شده است. روند توسعه‌ی این موشک، مسیری پرچالش بود که از سال 2012 تا رسیدن به نقطه عطف تاریخی فرود موفق در پاییز 2025 را شامل می‌شود. موفقیتی که اکنون جایگاه بلو اوریجین را در میان رقابتی‌ترین بازار پرتاب‌های فضایی تثبیت کرده است.

پرتاب نیو گلن در نوامبر 2025
Credit: Blue Origin

اهمیت موشک نیو گلن

در دوران جدید کاوش‌های فضایی که شرکت‌های خصوصی نقش پررنگی در نوآوری‌ها دارند و رقابت زیادی میان آن‌ها در جریان است، نام‌هایی مانند بلو اوریجین و اسپیس‌ایکس، سرنوشت آینده‌ی سفر به فضا را رقم می‌زنند. هدف اصلی شرکت بلو اوریجین، ساختن راهی به فضا برای میلیون‌ها نفر عنوان شده است و موشک نیو گلن، قرار است ستون فقرات این چشم‌انداز باشد.

نیو گلن نه تنها یک پرتاب‌گر است، بلکه پاسخی به تقاضای فزاینده برای پرتاب محموله‌های سنگین، از جمله ماهواره‌های تجاری بزرگ و سامانه‌های دفاعی به مدارهای مختلف است. با ارتفاع 98 متر و قطر 7 متر، این موشک بزرگ توانایی فرستادن محموله‌های سنگین به مدار پایین زمین (LEO) و مدارهای «مدار زمین‌آهنگ» (GTO) را دارد که آن را در کنار موشک‌هایی مانند «فالکون هوی» (Falcon Heavy) و «ولکان قنطورس» (Vulcan Centaur) قرار می‌دهد. علاوه بر این، قابلیت کلیدی که موشک بلو اوریجین را متمایز می‌کند، تمرکز بر استفاده‌ی مجدد از بوستر مرحله اول آن است؛ عاملی که آن را به رقیبی سرسخت در مسابقه‌ی کاهش هزینه‌های پرتاب تبدیل می‌کند.

ابعاد نیو گلن در مقایسه با دیگر موشک‌های قابل بازیابی
Credit: NY Times

زایش یک غول فضایی: روند آغازین طراحی و توسعه

ایده‌ی نیوگلِن از پروژه‌های بلندپروازانه‌ی بلو اوریجین شکل گرفت تا این شرکت را از مأموریت‌های کوتاه‌برد تفریحی توسط موشک «نیو شپرد» (New Shepard) به عرصه‌ی پرتاب‌های مداری سنگین وارد کند. روند توسعه‌ی موشک به سال‌های پیش از 2012 بازمی‌گردد که این شرکت کار بر روی زیرسیستم‌های موشک مداری را آغاز کرد. با این حال هسته‌ی اصلی این برنامه، طراحی موتورهای موشک بود.

آغاز با موتورها (2012)

آزمایش آتش ایستای موتور BE-4
Credit: Blue Origin

طراحی موشک نیو گلن با توسعه‌ی موتور BE-4 در سال 2012 هم‌زمان شد. موتور BE-4 که با سوخت متان مایع و اکسیژن مایع (Methalox) کار می‌کند، از فناوری احتراق مرحله‌ای با اکسیژن غنی بهره می‌برد و نیروی پیشران اصلی این موشک عظیم را تأمین می‌کند. هم‌زمان با توسعه‌ی موتور، آزمایش‌های اولیه برای توسعه‌ی محفظه‌ی رانش موتور مرحله بالایی BE-3U که با هیدروژن مایع و اکسیژن مایع کار می‌کند، انجام شد.

تعهد به استفاده‌ی مجدد (2013)

در همان مراحل اولیه، بلو اوریجین پایبندی خود را به فلسفه‌ی استفاده‌ی مجدد از موشک اعلام کرد و در سال 2013 تأیید کرد که بوستر مرحله اول، مانند موشک زیرمداری «نیو شپرد» (New Shepard) قابلیت فرود عمودی قدرتمند خواهد داشت. این تمرکز بر بازگشت، از ابتدا هویت اصلی موشک بلو اوریجین را شکل داد.

آغاز توسعه‌ی قلب موشک (2014)

در 17 سپتامبر 2014 بلو اوریجین قراردادی را با «اتحاد پرتاب و راه‌اندازی» (ULA) برای توسعه‌ی موتور BE-4 بست؛ موتوری که در نهایت ستون فقرات بوستر مرحله‌ی نخست نیو گلِن شد.

چیدمان 7 موتور قدرتمند بی‌ای-4 موشک نیو گلن
Credit: Blue Origin

اعلام رسمی مشخصات (2015-2016)

در سپتامبر 2015، بلو اوریجین رسما قصد خود را برای ساخت یک موشک مداری اعلام کرد. اما نقطه عطف اصلی در سپتامبر 2016 و هنگامی رخ داد که نام «نیو گلن» به افتخار «جان گلن» (John Glenn) نخستین فضانورد آمریکایی در مدار زمین، رسما بر این موشک گذاشته شد. در آن زمان، طرح اولیه برای مرحله اول 7 متری، استفاده از 7 موتور BE-4 و هدف‌گذاری جسورانه برای استفاده‌ی مجدد تا 100 پرواز بود و نخستین پرتاب برای سال 2020 هدف‌گذاری شده بود.

تغییرات طراحی و چالش‌های توسعه (2017-2020)

مانند هر پروژه‌ی فضایی بزرگ، طراحی نیو گلن هم در طول زمان دستخوش تغییراتی شد. از جمله در سپتامبر 2017 بلو اوریجین با اصلاحات فنی کلیدی، قطر محفظه‌ی بار را به 7 متر افزایش داد تا ظرفیت حمل بزرگ‌ترین ماهواره‌های موجود را داشته باشد. همچنین یک سال بعد پیشرانش مرحله‌ی دوم از یک موتور BE-4U به دو موتور BE-3U تغییر کرد. طرح اولیه سه مرحله‌ای هم که شامل یک موتور BE-3U در مرحله‌ی سوم می‌شد، در ابتدای 2019 به طور کامل لغو و نیو گلن یک موشک دو مرحله‌ای باقی ماند.

مرحله اول موشک بلو اوریجین در حال رفتن به سمت مجتمع پرتاب 36
Credit: Blue Origin

با وجود پیشرفت‌های فنی، تکمیل طراحی در میانه‌ی سال 2018 با تردیدهایی درباره‌ی پرتاب در سال 2020 مواجه شد. هرچند نیروی هوایی آمریکا در اکتبر 2018 برای توسعه‌ی موشک، 500 میلیون دلار به بلو اوریجین اعطا کرد، اما انتخاب نشدن نیو گلن در برنامه‌ی NSSL Phase 2 در آگوست 2020، فشار مضاعفی بر جدول زمانی وارد کرد و بدین ترتیب پرواز بارها به تأخیر افتاد اما روند توسعه متوقف نشد.

ویژگی‌های فنی

طراحی نیوگلِن شامل یک مرحله‌ی نخست با هفت موتور BE-4 و یک مرحله‌ی بالایی با موتورهای هیدروژن-اکسیژن است که برای رساندن بارهای سنگین تا مدار پایین زمین و مدار زمین‌آهنگ بهینه شده‌اند. تقویت‌کننده‌ی مرحله‌ی اول مجهز به هفت موتور BE-4 با سوخت متان/اکسیژن مایع است که قدرت رانشی بالا و قابلیت‌پذیری برای عملیات‌های بازگشت را فراهم می‌کنند. بوستر مرحله‌ی نخست برای انجام دست کم 25 مأموریت بازگشت طراحی شده است.

بخش‌های مختلف موشک نیو گلن
Credit: Blue Origin

طول موشک بیش از 98 متر است و محفظه‌ی بزرگ 7 متری آن، فضای کافی برای فرستادن محموله‌های حجیم تا 45 تن به مدار پایین زمین و تا 13 تن به مدار زمین‌آهنگ را فراهم می‌کند. مشخصاتی که نیو گلن را در رده‌ی موشک‌های سنگین قرار می‌دهد و باعث می‌شود برای ماهواره‌های بزرگ مخابراتی، محموله‌های علمی و پیکربندی‌های دولتی و نظامی گزینه‌ای جذاب به شمار رود.

رسیدن به خط پرتاب: آمادگی نهایی

سال 2024 اوج مراحل آزمایش و آماده‌سازی موشک نیو گلن برای پرتاب بود. پس از سال‌ها کار، قطعات واقعی موشک شروع به رخ‌نمایی در تأسیسات مجتمع پرتاب 36 (LC-36) در کیپ کاناورال کردند. در ژانویه 2024، مرحله‌ی اول موشک نیو گلن برای آماده‌سازی پرتاب از کارخانه به مجموعه‌ی پرتاب منتقل شد. در فوریه 2024، نمونه‌ای آزمایشی از موشک بر روی سکو قرار گرفت.

نخستین رونمایی از موشک نیو گلن بر سکوی پرتاب
Credit: Max Evans, NSF

در ژوئن همین سال بلو اوریجین مجوزهای ارتباطی را از اداره هوانوردی فدرال دریافت کرد و در ماه اکتبر آزمایش‌های آتش ایستا را با موفقیت انجام داد. در ماه‌های پایانی 2024 هم موشک برای آزمایش‌های نهایی نخستین پرتاب، شامل تمرین لباس خیس و آتش ایستای 24 ثانیه‌ای، به سکوی پرتاب منتقل شد.

نخستین پرتاب و رسیدن به مدار زمین

سرانجام، پس از چندین سال تأخیر و انتظار، لحظه‌ی تاریخی برای موشک بلو اوریجین فرا رسید. در ساعت 02:03 بامداد به وقت محلی 16 ژانویه 2025 نیو گلن اولین پرواز خود را از مجتمع پرتاب 36 انجام داد. این مأموریت آزمایشی که حامل یک نمونه اولیه‌ی پلتفرم فضاپیمای «بلو رینگ» (Blue Ring) بود، به یک موفقیت مداری بزرگ دست یافت و بلو اوریجین توانست در نخستین تلاش، آن را با موفقیت به مدار تزریق کند.

نخستین پرتاب موشک نیو گلن بلو اوریجین
Credit: Blue Origin

با این حال، همان‌طور که انتظار می‌رفت، بوستر مرحله‌ی اول هنگام فرود مجدد در جو از بین رفت. با توجه به اینکه احتمال شکست داده می‌شد، بوستر این پرواز حتی «پس می‌گویی شانسی وجود دارد؟» نام گرفته بود! داده‌های دورسنجی نشان داد که بوستر در ارتفاع بیش از 25 کیلومتری (84 هزار پا) با سرعت حدود 5.5 ماخ از بین رفته است. بلافاصله یک تیم تحقیق درباره‌ی این حادثه تشکیل شد و تا پایان مارس 2025 این بررسی‌ها به سرانجام رسید تا راه برای پروازهای بعدی باز شود.

نقطه عطف: بازیابی موفقیت‌آمیز در نوامبر 2025

اشاره شد که مسیر توسعه‌ی موشک نیو گلن بر اساس اصل قابلیت استفاده‌ی مجدد بنا گذاشته شده است. در حالی که پرواز اول در ژانویه 2025 ثابت کرد که موشک قادر به رسیدن به مدار است، چالش نهایی، یعنی فرود موفقیت‌آمیز، هنوز محقق نشده بود. به همین دلیل هم نیاز به یک پرتاب دیگر در اولین فرصت ممکن بود.

13 نوامبر 2025 همان تاریخی بود که اهداف چند دهه‌ای بلو اوریجین را محقق کرد. این مأموریت برای فرستادن محموله‌های علمی ناسا به مدار مریخ طراحی شده است و نخستین پرتاب به سوی مریخ پس از 5 سال محسوب می‌شود. مأموریت‌های پیشین در سال 2020 توسط ناسا، چین و امارات متحده عربی انجام شده بود.

پس از پرتاب و ضمن مداری دقیق، بوستر مرحله‌ی اول موشک نیو گلن هم با موفقیت کامل بر کشتی بازیابی ویژه‌ی شرکت، که با نام فنی «کشتی سکوی فرود 1» (Landing Platform Vessel 1) و نام مستعار «ژاکلین» (Jacklyn) شناخته می‌شود، فرود آمد. این فرود موفقیت‌آمیز نه تنها نقص نخستین پرتاب را جبران کرد، بلکه مهم‌ترین فناوری در روند طراحی این موشک را هم اثبات کرد.

فرود موفق بوستر مرحله اول موشک نیو گلن
Credit: Blue Origin

این رویداد برای بلو اوریجین از نظر بازیابی و اقتصاد عملیاتی اهمیتی تاریخی داشت و این شرکت را در شمار شرکت‌هایی قرار داد که فرود بوستر در مأموریت‌های مداری را به شکلی قابل اطمینان اجرا کرده‌اند. بدین ترتیب عصر تازه‌ای برای پرتاب‌های تجاری سنگین گشوده شده است.

از آنجا که مرحله‌ی اول برای حداقل 25 پرواز طراحی شده، توانایی بازیابی بوستر و ظرفیت حمل بالا، هزینه‌ی فرستادن هر کیلوگرم محموله به مدار را رقابتی‌تر و نیوگلن را به انتخابی جذاب برای اپراتورهای ماهواره‌ای بزرگ تبدیل می‌کند. علاوه بر این، داشتن محفظه‌ی بار بزرگ، فرصت‌هایی برای بارهای نوظهور، مانند مثل مراکز داده‌ی مداری یا ماژول‌های بزرگ علمی فراهم می‌کند.

فضای حمل بار موشک نیو گلن
Credit: Blue Origin

با وجود این موفقیت اما بلو اوریجین هنوز با چالش‌هایی از جمله رقابت شدید با اسپیس‌ایکس، اثبات تکرارپذیری فرودها در چرخه‌ی تجاری، اطمینان عملیاتی در پرتاب‌های پیاپی و مدیریت هزینه‌ها روبه‌روست. علاوه بر این، مسائل مربوط به مجوزها، آب‌وهوا و تأثیرات زیست‌محیطی هم در جدول زمان‌بندی پرتاب‌ها نقش مهمی دارند که شرکت‌های فضایی خصوصی باید به آن‌ها توجه داشته باشند.

جمع‌بندی

موشک نیو گلن، سرانجام موفق شد با ترکیبی از موتورهای قدرتمند BE-4 و قابلیت بازیابی پیشرفته با وجود ابعاد عظیم، جایگاه خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی در حمل‌ونقل فضایی سنگین تثبیت کند. از آغاز طراحی در سال 2012 تا اعلام عمومی در 2016 و غلبه بر تأخیرهای متعدد، داستان نیو گلن، داستان پشتکار در مهندسی فضایی است.

طرحی گرافیکی از ماه‌نشین بلو اوریجین
Credit: Blue Origin

پرتاب و فرود موفقیت‌آمیز در سال 2025، نه تنها یک دستاورد فنی برای بلو اوریجین بود، بلکه یک پیام واضح برای بازار جهانی پرتاب‌ها داشت که عصر پرتاب‌های مقرون‌به‌صرفه و قابل اتکا با ارائه‌دهندگان مختلف فرا رسیده است. با برنامه‌ریزی برای حمل ماه‌نشین «بلو مون مارک 1» (Blue Moon Mark 1) در اوایل 2026 و اواخر 2027، نیو گلن آماده است تا بخشی مهم از ستون فقرات مأموریت‌های رباتیک و تجاری انسان در سال‌های آینده باشد و رؤیای جف بزوس را در زمینه‌ی باز کردن راه فضا برای میلیون‌ها نفر به واقعیت تبدیل کند.

منابع: Blue Origin, NY Times, Space

نوشته آشنایی با موشک عظیم «نیو گلن» جف بزوس؛ بازیگر نوظهور محموله‌های سنگین فضایی اولین بار در دیجی‌کالا مگ. پدیدار شد.