خداحافظی با ISS؛ ایستگاه فضایی در ۲۰۳۰ به زمین سقوط می‌کند

سرنوشت ایستگاه بین‌ المللی فضایی در سال ۲۰۳۰ با سقوطی کنترل‌شده به زمین گره خورده است. این پایگاه پس از سه دهه، جای خود را به ایستگاه‌های فضایی خصوصی می‌دهد.

ایستگاه بین‌ المللی فضایی از سال ۲۰۰۰ به‌طور مداوم میزبان فضانوردان بوده و نقش بی‌بدیلی در تحقیقات علمی ایفا کرده است. این پایگاه با وجود انجام بیش از ۴۰۰۰ آزمایش، همواره با انتقاداتی در خصوص دستاوردهای علمی و هزینه‌های گزاف ۱۵۰ میلیارد دلاری ساخت و نگهداری سالانه مواجه بوده است.

اکنون، ناسا انتظار دارد ایستگاه‌های فضایی خصوصی جایگزین این نماد همکاری‌های بین‌المللی شوند. اما این تغییر، ابهامات و چالش‌هایی را برای آینده اکتشافات فضایی به همراه دارد.

اهمیت و میراث ایستگاه بین المللی فضایی

تا سال ۲۰۳۰، ایستگاه بین‌المللی فضایی (ISS) سه دهه میزبان دائم فضانوردان بوده است. منتقدان معتقدند دستاوردهای علمی آن، با وجود انجام بیش از ۴۰۰۰ آزمایش و انتشار ۴۴۰۰ مقاله، عمدتاً جزئی و نه انقلابی بوده‌اند.

با این حال، پائولا کاستانو-رودریگز، جامعه‌شناس دانشگاه اکستر، معتقد است که موفقیت واقعی ISS در «دانش زیرساختی» آن نهفته است. او اشاره می‌کند که یادگیری نحوه انجام علم در یک محیط دشوار فضایی و توسعه عملیات‌های پیچیده، دستاورد کلیدی این ایستگاه محسوب می‌شود که برای اکتشافات فضایی آینده ضروری است.

جایگاه ایستگاه‌های فضایی خصوصی در آینده

ناسا انتظار دارد ایستگاه‌های فضایی خصوصی جایگزین ISS شوند. شرکت‌هایی نظیر آکسیوم اسپیس (Axiom Space)، بلو اوریجین (Blue Origin) و مشارکت استارلب اسپیس (Starlab Space) و نورثروپ گرومن (Northrop Grumman) توافق‌نامه‌هایی برای ساخت ایستگاه‌های جدید امضا کرده‌اند.

اما این تجاری‌سازی، نگرانی‌هایی را به همراه دارد: کاهش شفافیت، انتخاب آزمایش‌ها بر اساس توان مالی مشتریان به‌جای شایستگی علمی، و خطر از دست رفتن دسترسی عمومی به داده‌های علمی که اکنون به‌صورت رایگان در دسترس هستند. هرچند، حضور کارمندان سابق ناسا در این شرکت‌ها و امکان میزبانی ماموریت‌های فضانوردان از کشورهای مختلف (مانند پرواز فضانوردان سعودی و ترکیه توسط آکسیوم) می‌تواند روزنه‌های امیدی باشد.

چالش‌های همکاری‌های بین‌المللی فضایی

ایستگاه بین‌ المللی فضایی نمونه‌ای بی‌نظیر از همکاری‌های بین‌المللی پس از جنگ سرد بود. این پایگاه فضانوردان کشورهای رقیب را گرد هم آورد و با وجود تنش‌های جهانی مانند حمله روسیه به اوکراین، همکاری فضانوردان ادامه داشته است.

• فضانوردان زیبایی خارق‌العاده رعد و برق‌ ها را از ایستگاه فضایی ثبت کردند
• ایستگاه فضایی بین المللی در یک قدمی مرگ قرار دارد، اما چرا؟

این سطح از مشارکت و اعتماد متقابل در یک بستر تجاری و در شرایط ژئوپلیتیکی کنونی، احتمالاً تکرار نخواهد شد. سرگئی کریکالف، فضانورد ماموریت اکسپدیشن ۱، میراث ISS را اینگونه خلاصه می‌کند: «ایستگاه فضایی، خود یک آزمایش بود.» این آزمایش، دانشی زیرساختی و انسانی را برای آینده اکتشافات سرنشین‌دار در فضا به ارمغان آورده است.