آلزایمر شاید یک بیماری مغزی نباشد!

پژوهشگران معتقدند آلزایمر ممکن است در واقع یک بیماری مغزی اولیه نباشد و نظریه‌ای جدید آن را به اختلال سیستم ایمنی مغز مرتبط می‌داند. این رویکرد تازه می‌تواند مسیرهای درمانی نوین برای این بیماری پیچیده را باز کند.

برای سال‌ها، دانشمندان بر روی پروتئین بتا-آمیلوئید به عنوان عامل اصلی آلزایمر متمرکز بودند، اما این رویکرد تاکنون به درمان مؤثری منجر نشده است. اکنون، با مطرح شدن یک دیدگاه متفاوت، نیاز به بازنگری در مدل‌های سنتی آلزایمر بیش از پیش احساس می‌شود.

آلزایمر؛ آیا یک بیماری خودایمنی است؟

دکتر دونالد ویور از مؤسسه مغزی کرمبیل در شبکه بهداشت دانشگاه تورنتو، نظریه جدیدی را مطرح کرده است. او بر اساس ۳۰ سال تحقیق، آلزایمر را در درجه اول نه یک بیماری مغزی، بلکه اختلالی در سیستم ایمنی درون مغز انسان می‌داند.

طبق این دیدگاه بتا-آمیلوئید یک مولکول طبیعی و بخشی از سیستم ایمنی مغز است و در برابر آسیب‌های مغزی یا حضور باکتری‌ها، به پاسخ ایمنی کمک می‌کند.

اما به دلیل شباهت میان مولکول‌های چربی در غشای باکتری‌ها و سلول‌های مغزی، بتا-آمیلوئید قادر به تشخیص نیست و به اشتباه به سلول‌های مغزی خود حمله می‌کند. این حمله اشتباه منجر به از دست رفتن مزمن و پیش‌رونده عملکرد سلول‌های مغزی و در نهایت زوال عقل می‌شود.

• علت آلزایمر می‌تواند از درون دهان شما نشات بگیرد
• خواب عمیق، راهی ساده برای پیشگیری از زوال عقل

دکتر ویور معتقد است که با در نظر گرفتن این فرآیند، آلزایمر به عنوان یک بیماری خودایمنی ظاهر می‌شود؛ اگرچه درمان‌های رایج برای بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید ممکن است برای مغز کارساز نباشند. به جای آن، هدف قرار دادن مسیرهای تنظیم‌کننده ایمنی دیگر در مغز می‌تواند به رویکردهای درمانی جدید و مؤثر برای بیماری آلزایمر منجر شود.

عبور از رویکرد سنتی بتا-آمیلوئید و نظریه‌های دیگر

برای سال‌ها، تلاش‌ها برای درمان آلزایمر تقریباً به طور انحصاری بر جلوگیری از تشکیل پلاک‌های بتا-آمیلوئید متمرکز بود؛ اما این تمرکز به داروها یا روش‌های درمانی مفیدی منجر نشده است. نیاز به تفکری «فراتر از پلاک» اکنون به یک اولویت اصلی در علوم مغز تبدیل شده است.

در همین راستا، تحقیقات اخیر در ژوئیه ۲۰۲۲ توسط مجله Science، مقاله‌ای کلیدی از سال ۲۰۰۶ در Nature را زیر سوال برد که بتا-آمیلوئید را عامل اصلی آلزایمر معرفی کرده بود و احتمال داده شد بر داده‌های ساختگی استوار بوده است. همچنین، در ژوئن ۲۰۲۱ سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) داروی آدکنوماب را تأیید کرد، در حالی که داده‌های پشتیبان آن ناقص و متناقض بودند.

• دانشمندان آلزایمر را در موش‌ها معکوس کردند؛ آیا درمان نهایی نزدیک است؟
• داروی آلزایمر برای برخی کودکان اوتیسمی مزایای شگفت‌انگیزی نشان داد

علاوه بر نظریه خودایمنی، تئوری‌های متنوع دیگری نیز در حال ظهور هستند. برخی دانشمندان آلزایمر را بیماری ساختارهای سلولی ریز به نام میتوکندری می‌دانند که مسئول تولید انرژی سلول‌های مغزی هستند. دیگران معتقدند که این بیماری نتیجه یک عفونت خاص مغزی است که اغلب باکتری‌های دهان به عنوان عامل آن مطرح می‌شوند. برخی نیز به این باورند که آلزایمر می‌تواند از اختلال در مدیریت فلزاتی مانند روی، مس یا آهن در مغز ناشی شود.

در حال حاضر، زوال عقل بیش از ۵۰ میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داده و هر ۳ ثانیه یک تشخیص جدید صورت می‌گیرد که بر اهمیت ایده‌های نوین و رویکردهای تازه در مقابله با این بحران بهداشت عمومی تأکید می‌کند.