به تازگی تصاویری از فعال شدن آتشفشان کوه دماوند در فضای مجازی و برخی رسانه‌ها منتشر شده است. اما حقیقت این ماجرا چیست؟
قله دماوند که از دیرباز نمادی از پایداری و شکوه طبیعت کشورمان به شمار می‌رود، بار دیگر توجهات را به خود جلب کرده است. بر اساس آخرین اخبار داخلی و در پی انتشار شایعه‌ای مبنی بر فعال شدن آتشفشان کوه دماوند، علی شادلو، یکی از چهره‌های شناخته‌شده در حوزه گردشگری و میراث فرهنگی ایران به تازگی تصاویری را در بستر شبکه اجتماعی اینستاگرام با مخاطبان خود به اشتراک گذاشته است؛ تصاویری که حکایت از خروج توده‌ای عظیم و مه‌آلود از بخار از دل این آتشفشان خاموش دارد.
این پدیده که در لحظه وقوع برای بسیاری از ناظران و حتی ساکنان اطراف قله شگفت‌انگیز بود، در فضای مجازی به سرعت مورد بحث و گمانه‌زنی قرار گرفت. شادلو در تشریح این تصاویر چنین نوشت: «آتشفشان دماوند اگر فعال نشده اما حتما شوخیش گرفته، نگرفته؟» او در ادامه متن خود اشاره کرد که «شاید هزاران تلقی اسطوره‌ای می‌شد از این اتفاق اقلیمی داشت.» شادلو در پایان پیام خود به مخاطبانش تأکید کرد: «اما من خودم و شما را به سکوت و مشاهده دعوت می‌کنم.» با این حال علت اصلی این پدیده چیست؟
رمزگشایی علمی از فعال شدن آتشفشان کوه دماوند
در ادامه پدیده اخیر خروج توده‌های بخار از قله دماوند و شایعه فعال شدن آتشفشان کوه دماوند، جامعه علمی کشور نیز با دقت ویژه‌ای به این رویداد توجه کرده است. به گفته متخصصان محیط زیست و زلزله‌شناسان دلایل احتمالی خروج گازها و بخار از دهانه دماوند به عوامل گوناگونی وابستگی دارد که عمدتاً ریشه در فرآیندهای طبیعی زمین‌شناسی دارند.
یکی از عمده‌ترین توضیحات ارائه شده، به فرایند آب شدن یخچال‌های طبیعی اشاره دارد. دماوند به عنوان یک کوه مرتفع و آتشفشانی همواره پوشیده از برف و یخ بوده است. افزایش دما یا تغییرات اقلیمی می‌تواند منجر به ذوب شدن بخش‌هایی از این یخچال‌ها شود. آبی که از این طریق به داخل ساختارهای متخلخل کوه نفوذ می‌کند، در تماس با سنگ‌های داغ زیرین یا حرارت باقی‌مانده از فعالیت‌های آتشفشانی گذشته، به بخار تبدیل شده و از شکاف‌ها و دهانه‌های موجود در قله به بیرون راه می‌یابد.
- فاجعه در زمین؛ قاره ها با سرعتی بی‌سابقه‌ای در حال خشک شدن هستند
- پدیده ال‌نینو در ایران؛ تغییرات آب و هوایی در نیمه دوم سال 1404
- ترسناک‌ترین اتفاق جهان: فصل های سال در حال ناپدید شدن هستند
اما فرضیه دیگری نیز مطرح است که فراتر از ذوب یخچال‌ها، به وجود «یک نقطه داغ زیر آتشفشان دماوند» اشاره دارد. این مفهوم به معنای وجود یک منبع حرارتی زیرسطحی است که می‌تواند ناشی از بقایای فعالیت‌های ماگمایی گذشته یا حتی فعالیت‌های ضعیف و پنهان ماگمایی در عمق زیاد باشد. این نقطه داغ می‌تواند باعث گرم شدن آب‌های زیرزمینی و خروج بخار از سطح شود.
دماوند در حال فوران نیست، اما زنده است
مهدی زارع، رئیس مرکز پیش‌بینی زلزله و استاد برجسته گروه زلزله‌شناسی مهندسی در پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی با ارائه داده‌های تاریخی و علمی تصویری شفاف‌تر از وضعیت دماوند ارائه داد. وی با تأکید بر سابقه زمین‌شناختی این آتشفشان بیان کرد که آخرین فوران قابل توجه دماوند به حدود 7 هزار و 300 سال قبل بازمی‌گردد. علاوه بر این، برخی پژوهش‌ها به فورانی مهم و انفجاری در اوایل آخرین عصر یخبندان، یعنی حدود ۲۴ هزار سال قبل، اشاره دارند که مقیاس و شدت آن نیز مورد بررسی دانشمندان قرار گرفته است.
با وجود این سابقه طولانی خاموشی، مهدی زارع عنوان داشت که تمایز مهمی بین خاموش بودن از نظر فوران و فعال بودن به عنوان یک سامانه زمین‌گرمایی وجود دارد. به گفته وی، از نظر انفجار و فوران، کوه دماوند خاموش است اما با توجه به خروج گازها و بخارهای فومرولی از آن همچنین وجود چشمه‌های آب گرم به عنوان یک سامانه فعال شناخته می‌شود.
بنابراین پدیده اخیر خروج بخار از دماوند در نگاه کارشناسی، هرگز به معنای فعال شدن آتشفشان برای فورانی جدید نیست، بلکه نشانه‌ای از فعالیت طبیعی و فرآیندهای زیرسطحی است که برای یک آتشفشان خفته اما فعال از نظر زمین‌گرمایی، کاملاً عادی و قابل انتظار است.
0 نظرات